Mindbleep #44 Met lege handen

De zoektocht naar geluk, naar vrede of ‘Verlichting’ is ingegeven door ons zielsverlangen om Eenheid te bereiken en om ‘thuis’ te komen bij wie wij ten diepste zijn. Veel non-duale teksten houden ons voor dat daarvoor geen weg af te leggen is, geen doel behaald hoeft te worden omdat we ‘er’ al zijn c.q. wij in wezen al verlicht zijn. Hoewel dat in theorie wel waar is, zijn de meesten van ons niet in staat om die waarheid daadwerkelijk te leven.

 

In de praktijk voelen wij ons slechts bij vlagen verbonden met alles om ons heen, ervaren we alleen bij korte momenten dat ‘ik’ niet werkelijk bestaat, en durven we ons hart alleen te openen als de omstandigheden in alle opzichten optimaal zijn. Verlichting valt niet af te dwingen. Het enige dat wij kunnen doen is onze ontvankelijkheid ervoor te vergroten. Meditatie en contemplatie zijn om die reden nuttig, evenals studie en het vermijden van al te veel afleiding. Maar er is meer…

 

Zelfinzicht

Een essentieel maar nogal eens verwaarloosd onderdeel van de spirituele weg is het onderzoek naar degene die dat spirituele pad eigenlijk bewandelt. En dat is onze trouwste metgezel en huisgenoot: ons ego. Omdat spirituele ontwikkeling nu juist voorbij gaat aan de grenzen van ego, is zijn bemoeienis op dat vlak eerder een sta-in-de-weg dan behulpzaam. Ego’s worden nimmer verlicht. Verlichting is nu juist niets anders dan het overstijgen en doorzien van ego als in wezen illusoir.

 

In navolging van Nisargadatta Maharaj die stelde dat je iets pas kunt loslaten als je weet wat het is, moeten we ego met zijn aannames, oordelen en verwachtingen wel eerst grondig onderzoeken alvorens die los te kunnen laten. De eerste stap in dat proces bestaat uit inzicht krijgen in de manier waarop wij de werkelijkheid inkleuren met ons verleden. De technische term voor dit mechanisme is ‘overdracht’.

 

Overdracht

Een van de hardnekkigste manieren van ego om zijn bestaan te bewijzen valt samen met de gewoonte om de werkelijkheid van dit moment – die in wezen neutraal en open is – te interpreteren op basis van voorgaande herinneringen en ervaringen. Het effect van overdracht is vergelijkbaar met het dragen van een zonnebril, maar dan met geel, rood en paars gekleurde glazen die bovendien bobbelig van vorm zijn. We zijn in de loop van ons leven zo gewend geraakt aan die kleuring en vervorming dat wij aanvankelijk helemaal niet in de gaten hebben dat wat wij ervaren, voelen, denken en zien, niet de werkelijkheid is maar een gekleurde en vervormde versie daarvan. (Bijvoorbeeld: De werknemer die zijn werkgever onbewust ziet als de autoritaire vader onder wie hij indertijd zwaar geleden heeft. Vanuit overdracht handelt de werknemer alsof hij nog steeds met zijn vader te maken heeft in plaats van met zijn werkgever. Die onbewuste inkleuring van de werkelijkheid leidt steevast tot moeilijkheden op het gebied van communicatie en samenwerking.)

 

Overdrachtspatronen ontstaan in onze vroege jeugd en weerspiegelen de relatie met onze ouders. Het zijn met name de negatieve overdrachtspatronen waaronder wij lijden. Pijnlijke herinneringen over de wijze waarop wij niet gezien en niet geliefd of gerespecteerd werden, dragen wij tot op de dag van vandaag onbewust over op nietsvermoedende anderen die ons levenspad kruisen, zoals onze partner, vrienden, werkgever, god, etc. (Bijvoorbeeld: De partner die wij onbewust aanzien voor onze overheersende moeder en die we, op grond van deze overdracht, altijd op afstand houden.)

 

Door die onbewuste inkleuring van het heden met herinneringen uit het verleden gijzelen we niet alleen de ander maar houden we ook onszelf gevangen in het keurslijf van oud verdriet, bevroren teleurstellingen en verstilde wrok die het zicht op onze stralende essentie ernstig belemmert.

 

Als je jouw ontvankelijkheid wilt vergroten voor de realisatie van je non-duale aard, dan moet je dus de ‘bril van overdracht’ afzetten. Dat is een even ontnuchterend als bevrijdend proces. In plaats van de ingekleurde versie daarvan, ga je de ander voor het eerst werkelijk zien zoals die is! Een win-winsituatie, want je ontwaakt niet alleen zelf uit de droom van jouw verleden, maar ontslaat de ander ook van de rol die je hem of haar onbewust hebt toebedeeld met de bijbehorende oordelen en verwachtingspatronen.

 

Loskomen van je overdrachtspatronen is een diepgaand proces dat begeleiding behoeft, maar je kunt alvast een begin maken met de volgende oefening:

1. Leg een vel papier op de grond en ga erop staan. Dat is de plek van jouzelf zoals je gewoonlijk in het leven staat: je 'gewoontezelf'.
2. Leg op enige afstand daarvandaan een tweede vel papier op de grond en stel je voor dat daar jouw belangrijkste overdrachtsfiguur staat (moeder / vader / god / …).
3. Merk op bij jezelf hoe je die persoon ziet. Vertel vervolgens hardop wat je wilt zeggen, wat je verwijt is of het verlangen waaraan die ander nooit tegemoet kwam.
4. Verlaat de positie van je gewoontezelf en ga op de plek staan van overdrachtsfiguur. Vereenzelvig je volkomen met deze persoon. Merk op wat je dan denkt en wat je voelt. Kijk vervolgens naar de plek waar je gewoontezelf staat en merk op wat je ziet en voelt over dat gewoontezelf. Spreek uit wat je tegen dat gewoontezelf wilt zeggen.
5. Stap weer terug in de positie van je gewoontezelf en merk op wat nu je gevoelens en gedachten zijn over jouw overdrachtspersoon.

De kans is groot dat je ontdekt dat jouw veronderstellingen over ‘de ander’ in het geheel niet overeenkomen met wat je ervaart wanneer je daadwerkelijk zijn of haar positie inneemt en in zijn of haar schoenen gaat staan. Jouw overdrachtsverhaal (“hij ziet mij niet", "zij houdt niet van mij", etc.) blijkt alleen maar jouw inkleuring van de werkelijkheid te zijn geweest. Het zijn oude conclusies die je als kind getrokken hebt en die niet overeenstemmen met de belevingswereld, de kwaliteiten en beperkingen van de ander. Vrij algemeen is de realisatie dat ‘de ander’ niet tégen jou was of zelfs niet speciaal vóór jou, maar behept met zijn of haar eigen beperkingen, angsten, onzekerheden en onverwerkte verleden.

 

Niet-doen

Als overdracht op dit niveau is doorzien en losgelaten kunnen we doordringen tot het fundament van overdracht, en dat is ego zelf. Ego kan alleen bestaan door voor zichzelf een plek op te eisen ten opzichte van wat het als de ‘buitenwereld’ ziet: “’Ik’ hier, de wereld dáár”. Ego is daarom zelf de bron van het duale wereldbeeld dat de toegang tot de realisatie van non-duaal Gewaarzijn belemmert. De paradox is dat we niets kunnen doen om ons van dat duale wereldbeeld te bevrijden, want elke actie is opnieuw een handeling die start bij ego die zijn voortbestaan daarmee veiligstelt. Tal van spirituele disciplines gericht op de vernietiging van ego hebben slechts aangetoond dat deze agressieve benadering het duale zelfbeeld van datzelfde ego alleen maar versterkt.

 

De non-duale wijsheidstradities leren ons daarom dat ‘niet-doen’ het enige is dat ons te doen staat. Niet-doen betekent dat wij niet langer tijd en energie besteden aan de verbetering, verandering of vernietiging van ego, maar ons evenmin laten meevoeren door de meningen, verwachtingen en herinneringen waarmee ego zijn bestaan voortdurend tracht te bewijzen.

 

Met lege handen

Het enige wat wij doen, is eenvoudig ‘zijn’, en dat is geen actie want dat ben je al. Het ‘beoefenen’ van niet-doen lijkt bedrieglijk eenvoudig, maar het is zo’n beetje het moeilijkste dat je kan overkomen. Het betekent namelijk dat je de werkelijkheid van dit moment niet langer probeert te manipuleren, je gedachten erover niet langer voedt, afziet van het opblazen van gevoelens en je in het algemeen niet langer druk maakt om het verhaal van je leven in stand te houden.

 

Met niet-doen aanvaarden we wat Peter Fenner – mijn non-duale leraar – ons met regelmaat voorhield, namelijk dat: “Het universum niet zo geïnteresseerd is in jouw leven.” Je bent niet de eigenaar van je leven, maar de uitdrukking daarvan. Je hoeft dus niet zus of zo te zijn, want er wordt je slechts gevraagd om te Zijn. Bewustzijn van Zijn, dat is je functie. En in het vervullen daarvan vind je direct de beloning in de vorm van spontaan opwellend plezier, levenslust en het geluk dat je altijd buiten je zocht.

 

Kortom, de uitdaging en de snelste weg naar zelfrealisatie is eenvoudig en zonder commentaar te Zijn en de verpletterende schoonheid van de schepping van moment tot moment tot je door te laten dringen. Met legen handen en een mond vol tanden sta je te genieten van het wonder dat zich van moment tot moment voor je gezegende ogen voltrekt.

 

Dan ben je thuis.

 

Ik wens je veel rust, liefde en vreugde.

Alexander