‘Eigen wil’ is de hete aardappel van non-dualiteit. Zodra het onderwerp ter sprake komt, wordt het meestal afgedaan met de opmerking dat zoiets niet bestaat omdat er geen ‘ik’ is. Geen speld tussen te krijgen, zo op het eerste gezicht. Maar tegelijkertijd valt niet te ontkennen dat ik voortdurend keuzes maak en dus wilsbesluiten neem. Ik wil opstaan of niet, mij douchen of niet, een leuke dag hebben of niet, deze Mindbleep schrijven of niet. Tientallen wilsbesluiten per dag (of ik dat nou wil of niet). Dus hoe zit dat? Bestaat eigen wil, bestaat het niet of hebben we hier te maken met een paradox? 

 

Ik

 

Zoals gezegd: de shortcut naar het antwoord op de vraag of eigen wil bestaat is ‘nee’. Willen veronderstelt de aanwezigheid van ‘iemand’, een ‘ik’. Vanuit non-duaal perspectief gezien is het duidelijk dat ‘ik’ niet bestaat. Wat wij doorgaans voor ‘ik’ aanzien is in wezen een conglomeraat van gedachten, gevoelens en gedragingen waarvan de samenstelling ook nog eens per moment verandert. Mijn ‘ik’ is tijdens een gesprek met mijn cliënten bijvoorbeeld uit andere componenten opgebouwd – gedachten, vaardigheden, herinneringen, gedrag – dan wanneer ik geniet van een wandeling in het bos. Allebei fijn, maar de ‘kleuring’, focus, gedachten en gevoelens zijn zeer verschillend. In dat proces van vorm aannemen, op basis van gewoonten, gedachten en gevoelens, is geen eigenaar aan te wijzen, geen ‘ik’. Er is alleen de constante stroom van gedachten en gevoelens die mijn bewustzijn produceert. 

 

Wil

 

Als er geen ‘ik’ is, valt de bodem weg onder het bestaan van ‘eigen’ wil. En toch worden beslissingen genomen, keuzes gemaakt, wilskracht ingezet. Hoe kan dat? Het standaard non-duale antwoord luidt, dat ‘het’ gewoon gebeurt. We denken de ‘doener’ te zijn, degene die kiest om iets wel of niet te doen, maar in werkelijkheid gebeurt alles gewoon zoals het gebeurt en zijn wij slechts de uitvoerder, het instrument waardoor dingen gebeuren. 

 

Ego-functies

 

De paradox is nu dat er niemand is die keuzes maakt én dat ik tegelijkertijd keuzes moet maken, want zonder die keuzes zou ik mij niet lang staande kunnen houden. Ik vind mijn weg, rijd langs de boom en niet er tegenaan, eet als ik honger heb, rust als ik vermoeid ben, weet mij (tamelijk) sociaal te gedragen en begrijp het nut van een horloge, ook al bestaat tijd net zomin als ikzelf. Hoewel ‘ik’ niet bestaat, is een ‘ik-bewustzijn’ – een denkbeeldig centrum – noodzakelijk voor mijn fysieke en mentale voortbestaan. Door dit ‘ik-bewustzijn’, dat is opgebouwd uit ego-functies, ben ik in staat om keuzes te maken en beslissingen te nemen, kortom: te willen. Naarmate die egofuncties beter ontwikkeld zijn, stijgen mijn kansen om te overleven. 

 

Steunwieltjes

 

En niet alleen dat. Door egofuncties te ontwikkelen, ben ik in staat om te kiezen voor een spiritueel pad dat me helpt steeds dieper door te dringen in het mysterie van mijn bestaan en in het wonder van de schepping dat zich van moment tot moment voor mijn ogen ontvouwt. Een kenmerk van de grootste yogi’s en spirituele leraren is dat zij weliswaar ontdaan zijn van egoïstische motieven en zienswijzen, maar zeker niet van egofuncties die hen in staat stellen hun rol te vervullen. 

Egofuncties zijn daarom als de steunwieltjes aan de fiets van mijn spirituele ontwikkeling. Ze zijn noodzakelijke voorwaarden om op koers te blijven en niet onderuit te gaan. Tegen de tijd dat leven vanuit non-duaal Gewaarzijn volledig geïntegreerd is, kan ik ze misschien van mijn fiets halen. Maar tot die tijd zijn ze onmisbaar. En als ik daar ooit arriveer, zal blijken dat de egofuncties die ik ontwikkelde niet verdwenen of overbodig geworden zijn, maar geïncorporeerd in mijn bewustzijn. Tot het zover is, stellen goed functionerende egofuncties mij in staat om bijtijds bij te sturen, af te remmen of eens flink door te trappen, al naar gelang de eisen die de spirituele route stelt. 

Het in non-duale kringen soms te beluisteren pleidooi voor het opgeven van de eigen wil omdat het ‘ik’ niet bestaat, is om die reden onterecht en niet behulpzaam. Het leidt tot niets dan zwalken op de zee van Samsara, heen en weer gesmeten door de golven van de willekeur. 

 

Zijn is Willen

 

Eigen wil bestaat niet, maar wilsbesluiten worden doorlopend genomen. Deze hele schepping is een uitdrukking van Willen, zoals in de Upanishads kort en krachtig wordt uiteengezet: 

 

Hij, de Opperste Ziel, dacht: ‘Ik wilde dat Ik vele was;

Ik zal Mij voortplanten.’ In de hitte van Zijn meditatie schiep Hij alles.

Alles scheppende, trad Hij alles binnen;

alles binnengaande nam Hij vorm aan, bleef evenwel vormloos, nam Hij grenzen aan, bleef evenwel grenzeloos, maakte Hij zich een tehuis, bleef evenwel zonder tehuis. 

(Taittiriya Upanishad)

 

Wil is het dynamische en scheppende aspect van het bewegingloze, tijdloze non-duale Zijn. Wil is de orgastische uitbarsting van creatieve energie, van de big bang die het begin van dit universum markeert tot het besluit om een kop koffie te drinken. Niets is meer of minder van belang, alles is in gelijke mate een majestueuze vertoning van deze Wil. Zonder Wil geen schepping. Wil is vormgegeven Zijn. En dat geldt natuurlijk ook voor jou. Je bent in wezen niets anders dan een Wilsuitdrukking van Zijn. 

 

Wat wil je?

 

Egofuncties stellen je in staat om die waarheid tot een doorleefde ervaring te maken. Want daardoor kun je bijvoorbeeld besluiten om je regelmatig af te stemmen, te mediteren, te doen wat je hart je ingeeft, of niet langer te luisteren naar je oordelen en kritiek. Zo komt willen in dienst te staan van je diepste wens: te ontwaken in non-duaal Gewaarzijn. Waar je ongetwijfeld zult ontdekken dat die keuze niet door jou gemaakt werd, maar dat je hem wel moest maken om tot dat inzicht te komen. Want: 

Eigen wil bestaat niet. 

Alleen Zijn bestaat. 

Zijn is Willen. 

 

Daarom: Rust in Zijn en doe wat je wilt, want je hebt geen keus.